Antwerpia - Mechelen - Leuven: 12-18 kwietnia 2018
Sprawozdanie z wyjazdu do Belgii grupy studentów Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, specjalność antropologia historyczna: 12-18 kwietnia 2018
12 kwietnia 2018
Wylecieliśmy z Krakowa 12 kwietnia 2018 o 8:55 rano. Wylądowaliśmy na lotnisku Charleroi, skąd następnie dojechaliśmy do Antwerpii. Wysiedliśmy na zbudowanym w 1905 roku pięknym, olbrzymim dworcu Antwerpia Centralna, z imponującym holem głównym zwieńczonym kopułą. Przeszliśmy do Antwerp Student Hostel przy Italiëlei, gdzie otrzymaliśmy przydział do pokoi i zostawiliśmy rzeczy. Wyszliśmy na pierwszy spacer po Antwerpii – przez Ossenmarkt i szereg małych uliczek dotarliśmy do miejsca, gdzie zaczyna się port, a dawniej stał dom kupców hanzeatyckich - Oostershuis. Celem było nowoczesne, otwarte kilka lat temu Museum aan de Stroom (MAS) – obecnie największe muzeum w mieście, zaprojektowane przez Neutelings Riedijk Architects, mieszczące szereg różnorodnych wystaw czasowych. Od pierwszej wystawy „magazynowej” na najniższym poziomie, gdzie można było zobaczyć zbiory przeniesione z Vleeshuis, budynku dawnej rzeźni, gdzie mieściło się muzeum osobliwości, MAS porwał nas bogatą i efektowną opowieścią. Kolejne wystawy nie pozostawiały obojętnymi: na każdej można by spędzić po kilka godzin, a MAS ma ponad dziesięć pięter. Oglądnęliśmy m.in. wystawy dotyczące żywienia (zarówno w kontekście historycznym, jak i współczesnym), sztuki żeglarskiej oraz piękną wystawę sakralnej sztuki prekolumbijskiej. Po zwiedzeniu MAS udaliśmy się na brzeg Skaldy. Po drodze zobaczyliśmy jeszcze z zewnątrz dawną rzeźnię miejską (Vleeshuis) w stylu Spek-Gotik (boczkowy gotyk). Już nad brzegiem rzeki zwiedziliśmy trzynastowieczny zamek Het Steen, najstarszą budowlę w mieście. Następnie przeszliśmy przez plac pod katedrą Najświętszej Marii Panny na Groenplaats, gdzie usiedliśmy w klasycznej flamandzkiej frituur. Przeszliśmy pod modernistycznym gmachem Boerentoren (Chłopska wieża) Wróciliśmy do hostelu ulicą Meir, głównym traktem handlowym Antwerpii.
13 kwietnia 2018
Drugi dzień poświęciliśmy na intensywne zwiedzanie muzeów w Antwerpii. Rozpoczęliśmy od Rockoxhuis, patrycjuszowskiego domu należącego do Nicolaasa Rockoxa, żyjącego na przełomie XVI i XVII stulecia, wielokrotnego burmistrza Antwerpii, który przyjaźnił się z artystami, m.in. Rubensem, i zgromadził olbrzymią kolekcję sztuki niderlandzkiej. Po oglądnięciu tych zbiorów przeszliśmy do domu Rubensa, czyli Rubenshuis, gdzie podziwialiśmy wnętrza wyłożone impregnowaną skórą (zgodnie ze stylem najbogatszych mieszczan), liczne zgromadzone przez artystę za życia dzieła sztuki (m.in. Tycjana, van Dycka, przywiezione z Italii domniemane popiersie Seneki), chwilę na odpoczynek znaleźliśmy na dziedzińcu i w bardzo ładnym ogrodzie na tyłach domu. Potem przeszliśmy do Onze-Lieve-Vrouwekathedraal (Katedry Najświętszej Marii Panny), której ponad studwudziestometrowa wieża góruje nad miastem, pozostając do dziś najwyższą budowlą na jego obszarze. Podziwialiśmy nie tylko wieżę, ale również bogato zdobiony portal wejściowy, a następnie żebrowe sklepienie we wnętrzu katedry – całość utrzymanej w stylu gotyku brabanckiego. Wnętrze świątyni skrywa bezcenne zabytki malarstwa niderlandzkiego, na które składają się ołtarze boczne stworzone dla działających w katedrze bractw religijnych i cechowych oraz trzy arcydzieła Rubensa: Wniebowzięcie, Ukrzyżowanie i Zdjęcie z Krzyża. Architektonicznie wnętrze jest dosyć oszczędne, nie powala bogactwem, ale utrzymane jest bardzo schludnie i elegancko, nie ma obecnego często w polskich kościołach kiczu. Brak fresków jest wynikiem ikonoklastycznej furii z XVI wieku i następnie rewolucji francuskiej, podczas których wnętrza kościołów ulegały zniszczeniu. Po zwiedzeniu katedry udaliśmy się do Museum Mayer van den Bergh, które każdy uczestnik wyjazdu zwiedzał indywidualnie. Niestety zabrakło najważniejszego, podlegającego w czasie naszej wizyty pracom konserwatorskim obrazu z kolekcji, Szalonej Małgorzaty Brueghela, zobaczyliśmy za to inne obrazy Brueghela, a także dzieła Cranacha Starszego, Hansa Memlinga i Petera Brueghela de Jonge. W Muzeum nie mogliśmy zostać zbyt długo, ponieważ mieliśmy już umówioną kolejną wizytę w budynku dawnego sierocińca dla dziewcząt, czyli Maagdenhuis, po którym oprowadził nas jego kustosz Dirk Kint. Opowiedział on nie tylko o historii budynku i działającego w nim sierocińca (którego początki sięgają XVI wieku), ale również o dziełach sztuki i cennych obiektach, które były przekazywane na rzecz instytucji na przestrzeni lat. Po tym zwiedzaniu przeszliśmy na kampus Uniwersytetu, gdzie spotkaliśmy się ze studentami historii Universiteit Antwerpen. Na miejscu powitał nas profesor Guido Marnef, koordynator spotkania ze strony flamandzkiej.
14 kwietnia 2018
Na ten dzień zaplanowaliśmy objazd po dwóch mniejszych miastach Flandrii: Mechelen i Lowanium. Rano, jeszcze przed przejściem na dworzec Antwerpia Centralna, przeszliśmy na tradycyjny – odbywający się w każdą sobotę – Markt op het Theaterplein (targ na Theaterplein, przy miejskim teatrze – Stadsschouwburg Antwerpen). Tam jako drugie śniadanie mieliśmy okazję zjeść owoce morza (świeże i w dobrej cenie), poza tym na targu było wszystko: sery, warzywa, mięso. Raczej nie kupowaliśmy, tylko oglądaliśmy. Zwiedzanie Mechelen rozpoczęliśmy od wizyty w Museum Hof van Busleyden, gdzie akurat prezentowana była interesująca wystawa dotycząca sprawiedliwości, Call for Justice, również z dziełami starych mistrzów. Z tego miejsca udaliśmy się do najważniejszego budynku w mieście – Sint-Romboutskathedraal (Katedry Św. Romulda) – wielkiego, górującego nad całym, niewielkim w sumie miasteczkiem, belfortu. Obejrzeliśmy imponujące wnętrze i weszliśmy na szczyt wieży (97 metrów) skąd rozciągał się malowniczy widok na całą okolicę. W drodze na szczyt wieży zainteresował nas szczególnie mechanizm zegarowy połączony z dzwonami – karylion. Wczesntm popołudniem udaliśmy się do Lowanium, miasta również niewielkiego (ok. 100 000 mieszkańców), ale ze względu na swój charakter uniwersytecki bardzo żywego i „ludnego” – gdzie niestety zamknięty z powodu renowacji był ratusz (Stadhuis van Leuven). Zobaczyliśmy przynajmniej jego elewację oraz dziedziniec, bardziej dokładnie mogliśmy poznać za to znajdujący się naprzeciwko ratusza Sint-Pieterskerk (Kościół św. Piotra), kolejną świątynię w stylu gotyku brabanckiego, z interesującą wystawą sztuki dawnej (Skarbiec). Po wyjściu z kościoła spotkaliśmy się z prof. Krisem van Heuckelomem z Katholieke Universiteit Leuven, który oprowadził nas dalej po mieście. Najpierw przeszliśmy na Ladeuzeplein i zwiedziliśmy bibliotekę (Universiteitsbibliotheek), zaprojektowaną przez amerykańskiego architekta Whitneya Warrena; w jej estetyce rzeczywiście widać silne wpływy amerykańskie, w fasadzie budynku z kolei odbija się raczej niderlandzki barok. Po wyjściu z biblioteki przeszliśmy przez Groot Begijnhof (Wielki Beginaż – zamieszkujące ten kompleks beginki były kobietami żyjącymi według modelu i reguł zakonnych, nie składały jednak ślubów) na stary rynek w Lowanium, gdzie na chwilę usiedliśmy, by odpocząć. Wieczorem wróciliśmy pociągiem do Antwerpii.
15 kwietnia 2018
Kolejnego dnia znów wsiedliśmy do pociągu, by zwiedzić inne miasta Flandrii. Rozpoczęliśmy podróż od Ostendy. Tam zwiedziliśmy Fort Napoleon, fortyfikację z czasów Napoleona I, niedawno odrestaurowaną i otwartą dla publiki jako muzeum. Sama wystawa nie miała zbyt wiele do zaoferowania, ale budynek – jego surowość, zwarta konstrukcja i widok na morze rozciągający się z bastionu – robiły spore wrażenie. Przeszliśmy plażą do promu i przepłynęliśmy przez kanał portowy do głównej promenady miejskiej, po której również się przeszliśmy. Około godz. 15 udaliśmy się pociągiem do Brugii, gdzie zwiedziliśmy Oud Sint-Janshospitaal (dawny budynek Szpitala św. Jana), mieszczący jedną z najważniejszych i największych zebranych w jednym miejscu kolekcji obrazów Hansa Memlinga na świecie. Następnie przeszliśmy przez Belfort, wieżę obserwacyjno-administracyjną, najbardziej znany obiekt w mieście wpisany na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z innymi flamandzkimi wieżami tego typu. Przeszliśmy się po całym starym mieście, zobaczyliśmy z zewnątrz m.in. Bazylikę św. Krwi (Basiliek van het Heilig Bloed).
16 kwietnia 2018
Przedostatniego dnia naszego pobytu w Antwerpii odbyła się konferencja pt.: Between picture and word. The circulation of news in the times of the French Wars of Religion and the Dutch Revolt. Wzięli w niej udział studenci Uniwersytetu Jagiellońskiego (pod opieką doktora Rafała Szmytki) oraz studenci Universiteit Antwerpen (pod opieką profesora Guido Marnefa). Studenci podzielili się na cztery międzynarodowe zespoły (połowa polska/połowa flamandzka), w których wspólnie pracowali. Następnie odbyła się sesja referatów. Po zakończeniu konferencji prof. Gudio Marnef oprowadził nas po zabytkowej części Universiteit Antwerpen, przybliżając krótko jego historię. Zobaczyliśmy dziedziniec, na którym w kwietniowym słońcu miło spędzali przerwy studenci, oraz bibliotekę Uniwersytetu – bardzo nowoczesną i przyjazną studentom, będącą antytezą Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po tym, co zobaczyliśmy, wyrobiliśmy sobie o Uniwersytecie w Antwerpii jak najlepsze zdanie. Profesor Marnef oprowadził nas dodatkowo po znajdującym się tuż koło Uniwersytetu kościele protestanckim, wskazując na elementy charakterystyczne dla świątyni tego obrządku oraz odpowiadając na pytania studentów z Krakowa dotyczące społeczności protestanckiej w Antwerpii. Po południu wypożyczyliśmy rowery i odbyliśmy dwugodzinną wycieczkę rowerową po Antwerpii, odwiedzając m.in. port i Havenhuis, budynek zarządu administracji portowej zaprojektowany przez Zahę Hadid.. Przejechaliśmy też dwoma tunelami pieszo-rowerowymi pod Skaldą, w tym najbardziej znanym, wybudowanym w latach 30. XX wieku Sint-Annatunnel. Późnym popołudniem przeszliśmy przez dzielnicę diamentów, Diamantkwartier, czyli kwartał z nagromadzeniem sklepów jubilerskich, handlujących diamentami – z których Antwerpia słynie, i doszliśmy do Zurenborg, dzielnicy wybudowanej na przełomie XIX i XX wieku w całości w stylu Art Nouveau.
17 kwietnia 2018
Dzień rozpoczęliśmy od zwiedzenia Sint-Joriskerk. Przeszliśmy pod bramą Waterpoort, ze zdobieniami rzeźbiarskimi wg projektu Rubensa, a następnie zwiedziliśmy imponujące muzeum druku, Plantin-Moretus Museum. Na sam koniec wycieczki pozostawiliśmy zwiedzenie dwóch kościołów: szczególnie imponującego z zewnątrz Sint-Carolus Borromeuskerk, wybudowanego przez jezuitów w epoce kontrreformacji, oraz o wiele starszego i większego Sint-Jakobskerk. Po zakończeniu “dydaktycznej części wyjazdu” nasza grupa otrzymała wolne popołudnie. Większość osób udała się na obiad, by potem przygotować się do podróży powrotnej i wysłać pocztówki. Wieczorem przejechaliśmy z dworca na lotnisko Charleroi, gdzie spędziliśmy kilka godzin w oczekiwaniu na lot.
18 kwietnia 2018
Zgodnie z planem wystartowaliśmy z lotniska Charleroi, a do Krakowa-Balic przylecieliśmy zmęczeni ale pełni dobrych wrażeń o godz. 8:30 rano.
Tekst: Franciszek Vetulani
Wyjazd odbył się przy wspraciu finansowym Fundacji "Bratniak" oraz dzięki dofinansowaniu w ramach dotacji projakościowej przyznanej przez Dziekana Wydziału Historycznego UJ.